W czwartek, 7 grudnia TSUE wydał decyzję w sprawie polskich Kredytobiorców, którzy w 2009 roku zawarli umowę kredytu hipotecznego denominowanego w frankach szwajcarskich z mBankiem. W 2022 roku SR dla Warszawy Śródmieścia złożył do TSUE cztery pytania prejudycjalne dotyczące sprawy C-140/22. Jedno z tych pytań dotyczyło roli oświadczenia konsumentów w kontekście skutków nieważności umowy.
Oświadczenie o skutkach nieważności umowy kredytowej a uchwała SN
Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia poprosił o rozważenie kwestii związanej z oświadczeniem składanym przez konsumenta w kontekście postanowień uchwały Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. (sygn. III CZP 6/21). Zgodnie z powyższą uchwałą SN, wprowadzono pojęcie zawieszonej bezskuteczności w sprawach dotyczących kredytów indeksowanych do franka szwajcarskiego. W praktyce oznacza to, że nieuczciwa klauzula umowna w umowie kredytowej nie wywiera skutków od początku obowiązywania umowy, aż do momentu, gdy konsument złoży odpowiednie oświadczenie przed sądem. Zgodnie z stanowiskiem Sądu Najwyższego, konsument musi złożyć takie oświadczenie, w którym wyrazi świadomość konsekwencji związanych ze stwierdzeniem nieważności umowy kredytowej. Ponadto, w wspomnianej uchwale, Sąd Najwyższy skonkretyzował kwestię terminu wymagalności roszczeń, zaznaczając, że od chwili złożenia oświadczenia przez konsumenta w sądzie, zaczyna się bieg przedawnienia roszczeń oraz naliczanie ustawowych odsetek za opóźnienie.

Konsument nie musi składać oświadczenia przed sądem
Biorąc pod rozważania uchwałę Sądu Najwyższego, Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia sformułował do TSUE następujące pytanie:
Czy umowa o kredyt staje się trwale nieważna z mocą wsteczną od chwili jej zawarcia, ale dopiero po złożeniu przez konsumenta oświadczenia, że nie wyraża zgody na utrzymanie w mocy nieuczciwego warunku, jest świadomy konsekwencji nieważności umowy i wyraża zgodę na nieważność umowy?
W opinii Sądu Rejonowego, sankcja bezskuteczności zawieszonej jest niezgodna z zapisami Dyrektywy 93/13, ponieważ nie spełnia wymogu uznania nieuczciwego postanowienia umownego za nigdy nieistniejącego i niewywołujące skutków wobec konsumenta.
Warty uwagi jest fakt, że aktualne orzecznictwo w sprawach związanych z kredytami CHF, wyroki TSUE w sprawach Frankowiczów, a także Dyrektywa 93/13 nie wskazuje, że konsument jest zobowiązany do złożenia w sądzie oświadczenia o skutkach nieważności umowy kredytowej. W swoich orzeczeniach Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zaznacza, że dyrektywa ma celu zapewnienie ochrony konsumentowi, który stanowi słabszą stronę sporu prawnego z bankiem. Co więcej podkreśla, że sądy krajowe, które rozstrzygają sprawy Frankowiczów posiadających w swoich umowach kredytowych klauzule abuzywne, mają obowiązek wyłączenia tych zapisów z treści umowy, co w konsekwencji prowadzi do stwierdzenia jej nieważności. W tym kontekście, sąd powinien wymagać od przedsiębiorcy odpowiedzialności za stosowanie wadliwych postanowień, nie oczekując na oświadczenie konsumenta. Co do kwestii oświadczenia, TSUE zaznaczył, że Dyrektywa 93/13 nie nakłada na konsumenta obowiązku składania takiego oświadczenia, a ponadto, wskazuje, że gdyby taki obowiązek istniał, konsument mógłby stracić efektywną ochronę przewidzianą przez dyrektywę, co mogłoby uniemożliwić mu dochodzenie swoich praw. Biorąc pod uwagę powyższe, w sprawie C-140/22 TSUE orzekł, że konsument nie ma obowiązku składania oświadczenia o skutkach nieważności umowy. Taka decyzja Trybunału z pewnościa przyczyni się do przyspieszenia orzecznictwa w sprawach powiązanych z kredytami frankowymi.