Trzech sędziów zamiast jednego
Od 26 kwietnia 2023 r. zmienia się liczba sędziów orzekających w postępowaniach w sądach odwoławczych – wskazuje na to uchwała Sądu Najwyższego. Do tej pory sprawy rozpatrywane były przez jednoosobowy skład sędziowski, natomiast od 26 kwietnia liczba ta zwiększyła się do trzyosobowej reprezentacji. Sąd Najwyższy wydał uchwałę w odniesieniu do prawa pracy, nie mniej jednak z pewnością znajdzie ona swoje zastosowanie w postępowaniach cywilnych. Zgodnie z art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4, zawartym w ramach ustawy antycovidowej, jednoosobowe orzecznictwo było możliwe w celu uniknięcia zakażeń wśród polskich sędziów. Orzekanie w większym gronie mogło nastąpić po uzyskaniu zgody prezesa sądu i tylko w wymagających tego sprawach. Prowadzenie postępowania przez jednego sędziego miało się również przyczynić do przyspieszenia procesów sądowych. Po ustaniu epidemii zaczęły pojawiać się głosy, że jednoosobowe orzecznictwo „ogranicza prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy, ponieważ nie jest konieczne dla ochrony zdrowia publicznego i prowadzi do nieważności postępowania.”
Nowa uchwała i stara ustawa – obie zgodne z literą prawa
Decyzja SN spowodowała, że w opinii publicznej pojawiło się wiele pytań dotyczących aktualnego stanu rzeczy. Tematem, który wzbudza najwięcej wątpliwości są już zapadłe wyroki, które zostały wydane przez jednoosobowe składy sędziowskie. Czy są podstawy do tego, aby uznać je za nieważne? Sąd Najwyższy zdecydowanie wskazuje, że powołana uchwała dotyczy wyroków, które zostały wydane od 26 kwietnia, czyli od dnia jej uchwalenia. Analizując powyższe, nie ma podstaw do obaw, że wyroki wydane przed tym terminem mogą zostać uznane za nieważne. Nowa uchwała co prawda zmienia obecne zapisy, jednak nie uchyla ustawy antycovidowej. W tej sytuacji mamy do czynienia z dysonansem prawnym, bowiem w chwili obecnej obowiązuje kwietniowa uchwała jak i ustawa antycovidowa. Stosując się do zapisów uchwały, skład sędziowski powinien orzekać w obecności trzech sędziów, jednak kierując się literą prawa zapisaną w ustawie – wystarczy jeden z nich, aby wydać wyrok. Co istotne, uchwała obejmuje Sądy Najwyższe, jednak według ekspertów z zakresu prawa powinna ona również objąć swoim zasięgiem sądy powszechne, aby ustalić wspólną linę orzeczniczą.
Czy wyrok wydany przez jednego sędziego jest nieważny?
Można zauważyć, że nie ma jednej praktyki wśród polskich sądów drugiej instancji. Sądy odwoławcze, które przyjęły sposób funkcjonowania według wytycznych nowej uchwały coraz częściej podejmują decyzję, że sprawy, które miały być rozstrzygane przez jednoosobowy skład sędziowski zostają zniesione. Planowane jest losowanie kolejnych sędziów, którzy uzupełnią zespół orzekający oraz ustalanie nowych terminów rozpraw. Ta decyzja budzi obawy, że kolejne terminy wyznaczone przez sąd będą odległe, jednak przewiduje się, że ponowne rozpatrzenie nastąpi w perspektywie od kilku tygodni do kilku miesięcy. Wyroki w postepowaniach, w których sędziowie na mocy obowiązującej ustawy orzekają samodzielnie, nie są automatycznie uznawane za nieważne. Aby wyrok został unieważniony, jedna ze stron w postępowaniu musi go podważyć.
Frankowicze – co dla nich oznacza uchwała SN?
Powyższa sytuacja nasuwa pytanie, jakie znaczenie dla spraw frankowych ma potrojenie liczby orzekających sędziów. Czy orzekanie w tych postępowaniach się wydłuży? Eksperci wskazują, że istnieje takie prawdopodobieństwo, jednak nawet jeśli tak się stanie, czas oczekiwania na wyrok nie zostanie znacznie wydłużony. Pozytywnym aspektem sytuacji jest fakt, że sędziowie nie staja w obliczu nieznanego, jednak powracają tylko do zasad orzekania jakie obowiązywały do 2021 r.
